Page 41 - MHP Kadın Kolları Dergisi Sayı-1

MUTLU KADIN MUTLU TÜRKİYE 41

revler üstlenmeleri, emirnamelerde hakanla bera- Bunun haricinde hatunların siyasi ve yönetim ala-
ber “hatun” sıfatının da kullanılma mecburiyetinin nındaki rollerini şöyle bölüştürebiliriz:
oluşu, elçileri kabul yetkisi olması, savaş meclisle-
rine dâhil olma yetkisi bu savı destekleyen örnek- DEVLETİN İÇ İŞLERİNE ETKİLERİ
lerdir.
• Selçuklu Veliaht Seçiminde
Türk Milleti, geniş coğrafyalara yayılmasının bir • Vezir Tayininde ve Sultan-Vezir İlişkilerinde
sonucu olarak farklı kültürel ve dinî inançlara sa- • Emirnâme ve Fermân Çıkartma Yetkilerinde
hip olan toplumlarla kaynaşması sayesinde belli • İdarî Tasarruflarda
etkileşimler yaşamış ve geleneksel kadın tavrında • İç İsyanlarda
bazı değişmeler olması da kaçınılmaz hâle gel-
miştir. Ancak, eski Türk devletlerinde gördüğümüz DEVLETİN DIŞ İLİŞKİLERİNE ETKİLERİ
“hatun” sıfatı ve siyasi hakları büyük oranda korun-
muştur. • Halife Seçiminde
• Diğer Hanedanlarla Siyasî Evliliklerde
Islam Sonrası Dönemde Kadın: • Halifelerle Evliliklerinde veya Halifelerin Kızla-
rıyla Sultanların Evliliğinde
“Kadın; bilmeyene ‘nefs’, bilene ‘nefes’tir.” • Diğer Komşu Hanedanlarla Evliliklerde
Şems-i Tebrizi • Hanedan Dışı Evliliklerde Kendi Soyları ile İliş-
kilerde
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Türkler’in çeşitli top- • Vassal Devletlerle İlişkilerde
lumlarla etkileşimi olmuş olmasına rağmen Türk • Elçilik Konumunda
kadınına verdiği değer ve haklar büyük oranda ko-
runmuştur. “Yine İslamiyet’in kabulü ile birlikte ka- Sonuç itibariyle Büyük Selçuklu Devleti’nde dev-
dınların haklarında bir takım değişiklikler olmakla letin belli noktalarında kültürün ve devlet yapısının
beraber bazı Türk-İslam devletlerinde kadınların en kendilerine sunmuş olduğu yetki ve imkânlardan “Avrupa’da Fransız
yüksek mevki olan hükümdarlık makamına kadar güç alarak Türk kadınının siyaset sahnesinde varlık Devrimi ile ortaya
yükselebildiklerini de görmekteyiz.” göstermiş olduğunu görülmektedir. çıkan “kadın”
10
mücadelesinin
Harzemşâh Muhammed’in annesi Türkân (Ter- Osmanlı Devleti’nde Kadınların Siyasî etkileri Osmanlı’da
ken) Hatun’u Divân-ı Mezâlim Başkanlığında, Alandaki Rolleri: Tanzimat
12
11
Hindistan’da Ekber Şah’ın sütninesi Mahım Ene- Dönemi’ne
ge’yi başvezir’in yerine yönetimde görmekteyiz. “Kadınların siyasal güçleri yoktur sözde; oysa akıllı doğru kendini
13
Ayrıca Delhi Müslüman Türk Devleti’nde Sultan kadınlar, aptal kocalarını hiç güçlük çekmeden par- hissettirmeye
Râziyye, Mısır’da Sultan Şecerüddür, Kirman Kut- lamentoya sokar, hatta bakan koltuklarına oturtur- başlamıştır.
luk Devleti’nde Türkân Hâtun’u ve daha başka ör- lar.”
nekleri hükümdarlık makamında görebiliyoruz. 14 Bernard Shaw
Büyük Selçuklu Devletinde Kadınların Yukarıda bahsi geçen geleneğin Anadolu Selçuklu
Siyasî Alanındaki Rolleri: Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu’nda da devam
ettiğini yer yer görmekteyiz.
“Bir uygarlığın seviyesini ölçmek isterseniz, derhal
kadının hayat şartlarına bakın.” Osmanlı Devleti’nin kuruluş aşamasında tıpkı ge-
Stuart Mill leneğinde olduğu gibi kadını her alanda görmek
mümkündür. Ancak şu bir gerçektir ki devlet, impa-
“Büyük Selçuklu Devleti’nde de kadın; siyasi, ida- ratorluk seviyesine çıkarken; kadın da haklar bakı-
ri ve askeri yaşamda karakteristik özelliklerindeki mından gerileme göstermiştir. Bunu üç kıta ve yedi
baskınlığın var olup olmamasına göre değişkenlik denize hâkim olan bir imparatorluğun farklı kültür-
gösteren seviyelerde kendilerine aktif olarak yer lerle etkileşiminin bir sonucu olarak betimleyebili-
bulmuşlardır. Kadının sarayda ve devlet işlerinde riz. Giderek zayıflayan kadın-erkek eşitliği, önceleri
önemli rollerde olduğu Nizamülmülk’ün Siyaset- kadının toplum içinde üstlendiği sosyal rollerin
name’sinde de açıkça görülmektedir. Örneğin; elinden alınmasına, sonraları da kadının iyice ayrı
Selçuklu Hâtunları’nın emirlerinde bir dîvan bulun- bir grup haline gelmesine kadar varmıştır. Arap ve
maktadır.” Sadece İslam öncesi Türk devletlerin- Bizans kültürünün etkisi ile “harem” algısı saraya
15
den farklı olarak hatunların kendi idarelerine verilen dâhil olmuştur. Bunun yanında “haremlik”-“selam-
ikta bölgelerine sahip olmalarına rağmen devlet lık” ikiliği baş göstermiştir.
toplantılarına katılmadığı görülmektedir. Bu anlayış
Türk devletlerinde kadının siyasal haklarının çeşitli “Avrupa’da Fransız Devrimi ile ortaya çıkan “kadın”
sebeplerle gerileme gösterdiğine kanıt olarak su- mücadelesinin etkileri Osmanlı’da Tanzimat Dö-
nulabilmektedir. nemi’ne doğru kendini hissettirmeye başlamıştır.